در این مقاله به موضوع مراقبت پس از زایمان حیوانات خانگی (سگ و گربه) از مجموعه مقالات فراوت می پردازیم.
بارداری گربه‌ها
طول مدت بارداری در گربه به‌طور میانگین ۶۵ روز است. پس از بارداری، معمولاً سر پستان‌ها به رنگ قرمز در می‌آیند. این حالت تقریباً در هفته سوم بارداری بارزتر است. در این زمان وزن آنها ممکن است تا حدود ۲ کیلوگرم افزایش یابد. در این هنگام تغییری در رفتار گربه ماده دیده می‌شود که از آن به عنوان رفتار مادری یاد می‌شود. این رفتار مادری از لحظه‌ای که بچه گربه در شکم مادر احساس می‌شود، آغاز می‌شود. گربه ماده با علاقه خاصی از جنین‌های خود حمایت میکند. آنها در مراحل اولیه نیاز چندانی به مراقبت‌های غذایی و حمایت‌های دیگر ندارند. با این حال در هفته‌های آخر که رشد جنین‌ها سرعت بیشتری به خود می‌گیرد اشتهای مادر افزایش می‌یابد.
گربه ماده در موقع زایمان حرکاتی به شکم خود داده و این عمل وی که از رفتار و محبت مادری منشأ می‌گیرد عبور جنین را از مجرای رحمی آسان می‌سازد. با خروج کیسه آمنیوتیک و پاره شدن آن و ریختن مایع آمنیوتیک، گربه ماده شروع به لیسیدن بچه‌های خود میکند. این کار باعث تحریک سیستم تنفسی بچه‌ها می‌شود. سپس گربه با علاقه و دقت خاصی بند ناف بچه گربه‌ها را قطع کرده و آنها را می‌بلعد. به‌طور میانگین گربه ماده ۴ عدد بچه گربه به دنیا می‌آورد که چشمانشان بسته‌است.
وزن بچه‌گربه در هنگام تولد بین ۹۰–۱۴۰ گرم بوده و معمولاً هر هفته حدود ۸۰–۱۰۰ گرم در هفته است. در هفته اول، نوزادان تنها توانایی مکیدن سینه مادر، خزیدن و میو کردن را دارند. در صورت خوردن شیر کافی و فراهم بودن جای مناسب و گرم، بچه‌ها اغلب ساکت یا خواب هستند. در حدود ۱۰ روزگی چشم‌های بچه گربه باز شده و در حدود ۲۰ روزگی می‌توانند با زبان نیز شیر بنوشند. در هفته چهارم همراه شیر مادر می‌توان به بچه‌ها شیر و غذای نرم نیز داد. حتماً باید تا ۲ ماهگی به بچه گربه شیر خوراند.
بارداری در سگ ها
دوره بارداری، بارداری کاذب و تغذیه در دوران بارداری
دوره بارداری سگها به طور متوسط ۶۰ تا ۶۳ روز ا. . با این حال، دانستن زمان دقیق لقاح دشوار است زیرا یک سگ ماده میتواند قبل و بعد از تخمک گذاری پذیرای نر باشد. به همین دلیل، زمان تولید مثل تا زایمان معمولاً چیزی بین 58 تا 70 روز است. از این رو زمان دقیق شروع روند زایمان در سگ ها را نمی‌توان پیش بینی کرد، دامپزشک شما میتواند با بررسی سلول‌های دیواره واژن به کاهش این بازه زمانی کمک کند. سگها در هربار زایمان حدود 6-8 توله به دنیا می‌آورند.
توجه داشته باشید که فقط به این دلیل که سگ شما علائم بارداری را نشان می‌دهد لزوما به این معنی نیست که او باردار است. برخی از سگها حتی علائم بارداری را نشان میدهند ولی واقعا باردار نیستند. در سگها پدیده‌ای به نام حاملگی کاذب وجود دارد. برای تایید بارداری، معاینه با سونوگرافی و احتمالاً اشعه ایکس توسط دامپزشک پیشنهاد می‌شود.
پس از تولید مثل و لقاح، اکثر سگها در 4 تا 5 هفته اول بارداری به کارهای روزمره خود ادامه میدهند و نیازی به مراقبت خاصی ندارند. رشد جنین در ماه اول بارداری کند است و به همین دلیل تشخیص آبستنی در نیمه اول بارداری کار مشکلی است. کوچکی جنین در نیمه اول آبستنی باعث می‌شود که حیوان بتواند در این دوره به فعالیت‌های عادی خود ادامه دهد.
با ورود به ماه دوم آبستنی (هفته 5 تا 6) همه چیز تغییر میکند، نوزادان به سرعت شروع به رشد می کنند و با تغذیه جنین از مادر فعالیت بدنی سگ باردار کم شده و اشتهایش بیشتر می‌شود. افزایش فزاینده فشار شکمی باعث می‌شود تا حیوان در هفته آخر بارداری تمایل به خوردن وعده‌های کوچک غذا در دفعات بیشتر داشته باشند. در این زمان، ممکن است بخواهید به تدریج رژیم غذایی او را به رژیم غذایی مغذی و یا غذایی که به طور خاص برای سگ های باردار یا شیرده ساخته شده است، تغییر دهید. این رژیم را تا پایان دوران بارداری و تا زمانی که توله ها از شیر گرفته شوند ادامه دهید
قبل از زایمان غذای سگ پامرانین یا هر سگ دیگری نباید غذای پرکالری باشد. این مدل غذاها می توانند منجر به افزایش وزن و رسوب چربی شوند. این قضیه می تواند باعث ایجاد مشکل در حفظ بارداری شود و می تواند منجر به مشکلاتی در زایمان توله ها شود.
سنگینی بدن در ماه دوم بارداری برعکس ماه اول، باعث کندی شدید حیوان می‌شود و گاهی آنقدر شرایط را سخت میکند که ممکن است اگر حیوان برای ادرار و مدفوع خارج از خانه برده نشود جای خود را هم کثیف کند.
مراقبت پس از زایمان گربه و سگ
گربه
در مراقبت بعد از زایمان گربه باید بروز عوارض بارداری در هفته‌های اول را کاملاً طبیعی بدانید. ساکت و امن بودن اتاق یا محلی که برای او تهیه کرده‌اید، بهترین کمک شما به او خواهد بود. نکته‌ای که برای مراقبت گربه مادر بعد از زایمان باید به آن توجه کنید، این است که نوازش‌ها و سرزدن‌های خودتان را از گربه دوست‌داشتنی‌تان با مزاحمت اشتباه نگیرید. محبت، علاقه و توجه خودتان را به او ابراز کنید؛ البته ممکن است با رفتار خشمگین او مواجه شوید که به‌دلیل حفاظت از بچه‌هایش طبیعی خواهد بود. همچنین داخل کارتن یا جعبه‌ای که بچه گربه‌ها در آن استراحت می‌کنند باید کاملاً تمیز بماند. حوله یا پارچه‌ای که پهن کرده‌اید را به‌صورت مرتب تعویض و از گرم بودن محیط، اطمینان کامل داشته باشید. سرمازدگی از خطرات مهم بعد از زایمان گربه مادر است. در لحظات ابتدایی نیز اگر بچه گربه‌ای پستان مادرش را پیدا نمی‌کرد، راهنمایی‌اش کنید. همچنین تمیزکردن مقعد و بدن بچه گربه‌ها در زمان‌هایی که مادر حضور ندارد، به عهده شما است. پارچه‌ای که برای این کار استفاده می‌کنید باید گرم، نرم و کمی مرطوب باشد.
سگ
اگر سگ مادر اشتیاقی به حضور شما ندارد، هنگامی که برای زایمان تلاش میکند، مراقب او باشید. انتظار می‌رود که او هنگام انقباضات ناراحت باشد، درست مثل یک زن باردار.
در بسیاری از موارد توله سگها در نیمه‌های شب، هنگامی که شما خواب هستید به دنیا می‌آیند. تا رسیدن به موعد مقرر آن را به عادتی تبدیل کنید که در اسرع وقت از خواب بیدار می‌شوید، ابتدا او را چک کنید. مادر باید توله‌های خود را بلافاصله بعد از تولد آنها تمیز کند. به او یک تا دو دقیقه زمان بدهید تا کیسه توله‌ها را از آنها جدا کرده و شروع به لیسیدن و تمیز کردن توله‌ها کند. اگر مشاهده کردید که زمان بیشتری گذشت و سگ اقدامی نکرد، شما می‌توانید وارد شده و کیسه را از توله‌ها جدا کنید و توله‌ها را خشک کنید و آنها را تحریک به تنفس کنید.
پرستاری از توله سگ ها از یک تا سه ساعت پس از تولد شروع می‌شود. شما ممکن است لازم باشد توله‌ها را مقابل پستان مادر قرار دهید و به آرامی نوک آن را فشار دهید تا مقداری شیر از آن بیرون بیاید و توله‌ها به این ایده پی ببرند.
توله سگها در تنظیم دمای بدن خود عملکرد خوبی ندارند و نیاز دارند که گرم نگه داشته شوند. برای چند روز اول بعد از تولد، گوشه ای از جعبه تولد را نزدیک به 29 درجه سانتیگراد گرم نگه دارید. بعدا می‌توانید دما را تا 27-23 درجه سانتی گراد کم کنید.
برنامه‌ای برای معاینه توله‌ها توسط دامپزشک ترتیب دهید. دامپزشک مطمئن خواهد شد که مادر سالم و توله‌ها در حال رشد هستند.
برخی نکات در بارداری حیوانات خانگی
واکسیناسیون
از آنجایی که مادر طی استرس دوره فحلی و بارداری دچار افت سطح ایمنی می‌شود لازم است که در صورتی که می‌خواهید مادر و فرزندان او سلامت بالایی داشته باشند پیش از آنکه حیوان شما بارداری را تجربه کند واکسن‌های خود را به طور کامل دریافت کرده باشد.
در ضمن از آنجایی که آنتی‌بادی‌های واکسن از طریق شیردهی پس از زایمان به فرزندان منتقل می‌گردد لذا واکسینه بودن مادر میتواند نقش بسزایی در حفظ سلامت توله‌ها پس از تولد و جلوگیری از بروز بیماری های خطرناک و کشنده دوره تولگی داشته باشد.
نکته بسیار بسیار مهم این است که در طی دوران بارداری انجام واکسیناسیون ممنوع می‌باشد.
تغذیه
در طی دوران بارداری تغذیه مادر بسیار مهم می‌باشد. یک مادر باردار ممکن است به علت افزایش حجم رحم به خاطر حضور جنین‌ها حجم کمتری از غذا را بتواند در طی هر وعده در معده خود جای دهد. و به علت نیاز بالای بدن او به تامین مواد مغذی که بسیاری از آنها را جنین ها مصرف خواهند کرد، لازم است چندین وعده در طول شبانه روز غذا مصرف کند و این غذا می‌بایست منابع غنی از پروتئین، فیبر (به منظور سهولت در کارکرد دستگاه گوارش) و مواد معدنی همچون کلسیم و ویتامین ها باشد.
چکاپ
اینکه جنین‌ها در چه شرایطی هستند، آیا قلب آنها به طور مناسبی تپش دارد یا خیر، آیا جنینی پیش از تولد دچار مرگ شده است یا خیر، و اندازه قطر سر جنین‌ها و مقایسه آن با اندازه دهانه لگن (به منظور بررسی اینکه آیا مادر میتواند فرزندانش را به طور طبیعی به دنیا بیاورد یا خیر)، نحوه جهت‌گیری و چرخش جنین‌ها به طرفی که بتوانند به آسانی خارج شوند (قابل تغیین در هفته‌های آخر بارداری) همگی مواردی هستند که با انجام تصویربرداری‌های تشخیصی که شامل رادیوگرافی و سونوگرافی می‌باشد امکان‌پذیر است. همچنین اگر بخواهید بدانید می‌بایست در انتظار به دنیا آمدن چند فرزند باشید نیز دکتر متخصص رادیولوژیست در صورتی که تصویربرداری در هفته مناسبی از بارداری رخ داده باشد می تواند اطلاعات خوبی در اختیار شما قرار دهد.