بلوغ و عقیم سازی حیوانات خانگی یکی از دغدغه های علاقه مندان پت هست. بسیاری از صاحبان حیوانات خانگی برای مقاصد بهداشتی یا جلوگیری از رفتارهای پرخاشگرانه و علل دیگری از این دست آنها را عقیم می‌کنند و شانس فرزندآوری را از آنها می‌گیرند. پیش از بیان نکات کلی درباره راه ها یا نشانه های عقیم سازی، ابتدا به نشانه های بلوغ در حیوانات اشاره می شود:
سن بلوغ حیوانات
سن بلوغ در سگ‌ها به میزان زیادی بستگی به نژاد آنها دارد. نژادهای سبک نسبت به نژادهای سنگین زودتر بالغ می‌شوند. به طور کلی سگ نر بعد از شش ماهگی بالغ می‌شود تا سنین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی به بلوغ کامل می‌رسد.
_تفاوت جنس نر و ماده درباره ی سن بلوغ
سگ‌های نر سالم تا سن هشت تا ده سالگی از نظر تولیدمثلی فعالند. سگ نر بالغ همیشه آماده جفت گیری است سگ‌های ماده اولین فحلی را بعد از شش ماهگی تجربه می‌کنند. چون تفاوت‌های بسیاری در این زمینه وجود دارد؛ به عنوان مثال، بروز اولین فحلی در نژادهای بزرگ در سن ۱۸ ماهگی چندان عجیب نیست.
فحلی با فاصله ۶ تا ۷ ماه اتفاق می افتد که به نژاد و خصوصیات فردی حیوان بستگی داشته و تا مدت‌ها این آمادگی ادامه خواهد داشت. در طول دوره فحلی سگ ماده قابلیت بارور شدن را دارد و سگ نر را می‌پذیرد.
حداقل یک ماه قبل از آبستنی، باید در وضعیت جسمی خوبی قرار داشته باشد باید تاکید کرد که نباید بیش از اندازه چاق شود و عضلاتش باید در وضعیت خوبی قرار داشته باشد.
سلامت جنسی حیوانات
قبل از آبستن شدن گونه‌ی ماده، حیوان را ورزش دهید. با توجه به نظرات دامپزشک، واکسن های ضروری را تجدید کنید و از نظر بیماری‌های انگلی حیوان را مورد آزمایش قرار دهید. اگر بیمار بود، باید تحت درمان قرار گیرد. در ضمن از نظر بیماری بروسلوز نیز باید مورد آزمایش قرار گیرد.
گونه‌ی نر باید از نظر بروسلوز تست شود؛ زیرا سگ نر بیماری را به سگ ماده منتقل می کند.
البته انجام این تست قبل از هر زایمان عملی نیست. در این وضعیت بهتر است که سگ نر را از سگ هایی که تازه زایمان کرده‌اند و توله‌هایشان را شیر می‌دهند، جدا نگهدارید. هر سگ حداقل دو بار در سال باید تست شود. مدیریت تولیدمثل از نژادی به نژاد دیگر فرق می کند.
زمان جفت گیری گربه ها
معمولا، گربه‌ها هنگامی که در دوره میل جنسی قرار دارند، آماده باروری هستند. این دوره ( ۴ مرحله) با مرحله میل جنسی آغاز می‌شود و اگر گربه، جفت‌گیری موفقی داشته باشد، باردار می‌شود. گربه، درست بعد از به دنیا آوردن بچه، آماده قرار گرفتن در مرحله میل جنسی می‌شود. بنابراین، این دوره می‌تواند بدون وقفه ادامه داشته باشد. بزرگ‌ترین فصل برای جفت گیری گربه‌ها، بهار و تابستان است. گربه‌ها، به دلایل مختلفی در این فصل‌ها جفت‌گیری می‌کنند. طبیعتا، این فصل برای بارداری بهتر است زیرا بچه گربه‌ها در تابستان، در مقایسه با زمستان‌ها، بیشتر زنده می‌مانند.
صاحبان گربه، به راحتی دوره میل جنسی گربه را تشخیص می‌دهند. رفتار گربه کاملا تغییر می‌کند و مشخص می‌شود که گربه آماده جفت گیری است. بهتر است تا زمانی که سن گربه بیشتر از یک سال نشده است، باردار نشود. یک راه دیگر، دور نگه داشتن گربه از نخستین دوره میل جنسی است. گربه نمی‌تواند در این سن کم، به خوبی فرزندآوری کند، بنابراین بهتر است اجازه دهید به اندازه کافی بالغ شود. بنابراین، بهترین کار، جلوگیری از نخستین دوره میل جنسی است ( حتی دومین مرحله، در صورتی که باردار شدن برایش ضروری نباشد).
بارداری یا عقیم سازی؛ مسئله این است
نگرانی صاحبان حیوانات از سگ‌های باردار:
گاهی سگ‌ها طی با یک رفتار غریزی، از خانه فرار می‌کنند تا جفت پیدا کنند و صاحب حیوان خانگی برای جلوگیری از این اتفاق، او را عقیم می‌کند. در اینصورت سگ وابستگی بیشتری به صاحب خود نشان می‌دهد، و صاحبان سگ‌ها این اتفاق را خوشایند می‌دانند.
اولین نشانه‌ها بعد از عقیم سازی:
سگ ماده پس از عقیم سازی تخمدان و رحم خود را از دست می‌دهد و عادت ماهانه برای او اتفاق نمی‌افتد، بنابراین صاحب سگ برای کثیف نشدن محل نگهداری سگ -معمولا خانه- او را عقیم می‌کند. گاهی حتی صاحبان گربه‌ها برای اینکه حیوان را زیر تیغ عمل جراحی نبرند برای او قرص ضد بارداری تهیه می‌کنند که عوارض جدی به همراه دارد. مانند ظاهر شدن تومورهای سینه یا عفونت های رحمی.
عقیم سازی عوارض دارد؟
در هر صورت شما یک عمل جراحی به حیوان تحمیل می‌کنید که عوارضی به همراه دارد. متعاقب هر عمل جراحی طبیعتاً خطراتی نیز وجود دارد که در این رابطه می توان به عفونت و خونریزی بعد از جراحی، عوارض ناخواسته بیهوشی و حتی مرگ اشاره کرد. هرچند موارد گفته شده برای یک حیوان سالم در شرایط عادی به ندرت اتفاق می‌افتد.
تنبلی و اضافه‌وزن نشانه‌ی مهربانیِ حیوانِ عقیم‌شده نیست!
این که درست است که حیوان خانگی صبورتر شده است و رفتارهای ملایم‌تری نشان می‌دهد اما در حقیقت حیوان خانگی شما سرزندگی خود را از دست می‌دهد و تنبل می‌شود. خطراتی مثل اضافه وزن او را تهدید می‌کند و کاری که شما انجام می‌دهید یک انتخاب برای او از طرف شما و برگشت ناپذیر است. میل طبیعی و باستانی بقای نسل حیوان خانگی را از بین می‌برید. فرزندآوری و داشتن فرزند در هر صورت حیوان خانگی شما را شاداب‌تر می‌کند.
همزیستی مسالمت آمیز؛ به ضرر حیوان است
البته رفتارشناسان ادعا می‌کنند که حیوانات برای شاد بودن نیازی به فعالیت جنسی ندارند. برعکس، آنها آرام‌ترند، اما همانطور که اشاره کردیم لزوما آرامش حیوان خانگی شما نشانه‌ی خوبی نیست. همچنین ادعا می‌کنند که نرها دیگر واکنشی برای علامت گذاری قلمرو خود را تجربه نمی‌کنند. ماده ها دیگر از دمای بالای تن رنج نمی‌برند و پرخاشگری کمتری دارند. باید در نظر داشته باشیم که این عمل برای بهتر شدن وضعیت هم خانگی حیوان خانگی با انسان است و لزوما به نفع خود حیوان نیست. حتی در مواردی رفتارهای تهاجمی او بدتر هم می‌شود.
تفاوت پرخاشگری دوران بلوغ با رفتارهای عصبی حیوان
گاهی برای درمان عصبی بودن یا پرخاشگری ناشی از ترس، عقیم کردن را توصیه می کنند که البته این کار درمان مناسب نیست. این حالات ناشی از اجتماعی نشدن سگ در زمان کودکی بوده و ربطی به وضعیت هورمونی او ندارد و نیاز به رفتار درمانی دارد. گاهی این کار رفتارهای تهاجمی سگ را بدتر می‌کند: وقتی سگ در موقعیتی قرار بگیرد که خطری را احساس کند (مثلا از حضور انسان یا حیوان دیگری) اگر آزاد باشد، فرار می کند. اما اگر به قلاده و زنجیر بسته باشد، راه فرار ندارد و مجبور به حمله و پرخاشگری می‌شود که ربطی به هورمون‌ها ندارد، اخته و عقیم کردن حتی می‌تواند پرخاشگری را تشدید کند. بعضی سگ‌ها وقتی مدت زیادی در خانه تنها می‌مانند، وسایل خانه را تخریب می‌کنند و نیاز به اصلاح رفتار دارند. و شاید بهتر باشد حیوان خانگی خود را زیاد در خانه تنها نگذارید.
ضررهای کلی عقیم سازی:
-افزایش وزن و چاقی به علت کاهش انرژی حیاتی و کاهش تحرک و افزایش اشتها
-در درصد کمی از حیوانات باعث بی اختیاری ادرار در خواب تا مدت کوتاهی می شود.
-افزایش احتمال دررفتگی کشکک در سگ های سایز کوچک و متوسط
-افزایش نشانه های بیماری های ادراکی به علت کاهش سطح استروژن (در انسان نیز عقیم سازی باعث بروز بیماری‌هایی نظیر پارکینسون می‌شود.)
-به علت فقدان هورمون تستوسترون، توده عضلانی کاهش میابد، تراکم استخوان کاهش یافته و احتمال استئوپروز افزایش میابد.
-افزایش احتمال واکنش های نامطلوب نسبت به واکسن‌ها و تغییراتی که در سیستم ایمنی بدن آنها ایجاد می‌شود.
-افزایش التهاب پانکراس در سگ های ماده
-افزایش پرخاشگری و یا ترسو شدن
– افزایش عفونت های مکرر مجرای ادرار در ماده‌هایی که زیر سن بلوغ، عقیم شده‌اند.
-احتمال ایجاد کم کاری تیروئید در نوع ماده
-تغییراتی در شخصیت حیوان خواهید دید مثلا این که در مورد تعیین جنسیت خودش دچار سردرگمی می‌شود، نسبت به صداها از خود ترس نشان می‌دهد.
-سگ های عقیم شده، در سن های بالا به احتمال بیشتر درد ناشی از آرتروز را متحمل خواهند شد چرا که عضلات آن ها به‌طور کامل تکامل نیافته است، و در مفاصل هم به مشکل می‌خورند.
-در بعضی سگ ها ریزش مو و کچلی بیشتری دیده شده است.
-بعضی سگ های نر اخته شده، بوی سگ ماده از خود منتشر می‌کنند و سگ های نر اخته نشده را به خود جذب می‌کنند.
-سگ ماده‌ی عقیم شده برای سگ‌های نر، دیگر جاذبه‌ای ندارد.
اجازه‌ی فرزندآوری حیوانات، بخشی از احساس مسئولیت ماست
باید بدانیم که مثلا گربه‌ها تا سه بار در سال می توانند باردار شوند اما ما نمی توانیم شرایطی را فراهم کنیم که هر بار جفت‌گیری کند. خاصه اگر در آپارتمان زندگی کنیم. چرا که اگر برای او جفتی پیدا کنیم و صاحب فرزند شوند هر بار سه تا چهار بچه به‌دنیا می‌آید. بعضی از صاحبان حیوانات خانگی انتخاب می‌کنند که همراه حیوان خانگی‌شان به خانه‌های ویلایی یا حاشیه‌ی شهر بروند تا او به راحتی زاد و ولد کند آنها عقیده دارند که حیوان نباید اسیر شرایط ما باشد. ما هم باید به عنوان آدم حیوانات، خود را با شرایط آنها تطبیق دهیم و همزیستی سالمی با آنها داشته باشیم. اما این هم انتخاب آسانی نیست تغییر شرایط کلی زندگی شاید انتخاب آسان و اقتصادی نباشد. شاید اگر توان کافی داشته باشیم لااقل یک بار شانس دادن به حیوان خانگی برای فرزندآوری بد نباشد.
_جدایی حیوان از مادرش آسیب زاست
بهتر است پیش از آبستن شدن حیوان خانگی، برنامه مشخصی را در نظر بگیرید. اگر تصور می‌کنید که با آبستن شدن سگ و گربه و فروش توله‌ها می توانید مخارجی را که صرف حیوان کرده‌اید، به دست آورید، تجدید نظر کنید. زیرا تعداد معدودی از افراد می‌توانند این کار را به خوبی انجام دهند. این کار را برای سرزندگی حیوان خانگی خود انجام دهید و پیشاپیش هزینه‌ها را برآورد کنید. جدا کردن توله‌ها از مادر یا پدرشان خود آسیب بزرگ‌تری است.